Hurt – tak w skrócie, a zarazem potocznie, określa się sytuację, w której przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne kupuje wodę albo wprowadza ścieki do urządzeń kanalizacyjnych niebędących w jego posiadaniu. Przypadki świadczenia usług hurtowej dostawy wody lub hurtowego odbioru ścieków jak i korzystania z takich usług nie są rzadkością, a analiza prawna stosunków w tym zakresie dostarcza wielu ciekawych, a zarazem praktycznych spostrzeżeń. Niniejszym wpisem chciałbym zapoczątkować kolejną serię analiz prawnych, tym razem dotyczącą tematyki hurtowej dostawy wody i hurtowego odbioru ścieków. 

Wypada przewrotnie zacząć od tego, że ani ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (u.z.z.w.), ani rozporządzenie w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryfy oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (rozporządzenie taryfowe) nie posługują się wprost pojęciem „hurtowej dostawy wody”, czy też „hurtowego odbioru ścieków”. Nazwy te wykształciły się wyłącznie w języku prawniczym i w głównej mierze służą odróżnieniu umów dotyczących hurtu od umów o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków.

Formalnie rzecz ujmując, podstawą prawną wyodrębnienia hurtu jest art. 6 ust. 1a u.z.z.w., który, co ciekawe, jest jedynym przepisem wprost regulującym hurt czy raczej odnoszącym się bardzo ogólnie do tej problematyki. Zgodnie z tym przepisem: 

„Do zakupu wody lub wprowadzania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ścieków do urządzeń kanalizacyjnych niebędących w jego posiadaniu stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.”

Mając na uwadze treść przepisu należy zauważyć, że modelowo przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne działające na konkretnym terenie (z reguły na terenie jednej gminy), jest posiadaczem całej infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej, która pozwala prowadzić w sposób autonomiczny działalność tak z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę, jak i zbiorowego odprowadzania ścieków. Przedsiębiorstwo w takim modelowym ujęciu jest też posiadaczem ujęć wody, zatem samodzielnie ujmuje i uzdatnia wodę, a także jest posiadaczem oczyszczalni, dzięki której jest w stanie oczyszczać ścieki odebrane od odbiorców usług.

Jednak nie zawsze przedsiębiorstwo posiada taką infrastrukturę, która w stu procentach pozwalałaby mu samodzielnie prowadzić działalność, a to np. dlatego, że nie posiada wystarczająco wydajnej oczyszczalni ścieków albo nie posiada odpowiednio wydajnych ujęć wody, które pozwalałaby zaopatrzyć w wodę wszystkich odbiorców usług  z obszaru, na którym przedsiębiorstwo prowadzi działalalność. Właśnie w takich sytuacjach, przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne korzysta z instytucji hurtowego zakupu wody lub hurtowego wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych niebędących w jego posiadaniu. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne kupuje wodę od innego przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego albo ścieki ze swojego systemu wprowadza do urządzeń kanalizacyjnych innego przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. 

W kontekście gospodarki ściekowej warto zauważyć, że możliwość hurtowego odprowadzania ścieków nie wynika wyłącznie z powołanego powyżej przepisu u.z.z.w. ale znajduje swój wyraz również w definicji aglomeracji zawartej w Prawie wodnym. Aglomeracja, jak wynika z art. 86 ust. 3 pkt 1 Prawa wodnego, to teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków albo do końcowego punktu zrzutu tych ścieków.

Z kolei przez końcowy zrzut ścieków, Prawo wodne nakazuje rozumieć miejsce przyłączenia systemu kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych w aglomeracji nieposiadającej oczyszczalni ścieków do systemu kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych w aglomeracji posiadającej oczyszczalnię ścieków. Jak zatem wynika z powyższych przepisów, ustawodawca sam dopuszcza sytuacje, w których na konkretnym terenie (terenie aglomeracji) nie ma oczyszczalni ścieków, przez co zachodzi konieczność hurtowego przekazywania ścieków do aglomeracji posiadającej oczyszczalnię. 

Do hurtowej dostawy wody i hurtowego odbioru ścieków, zgodnie z przywołanym art. 6 ust. 1a u.z.z.w., stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Co to oznacza w praktyce?  

Po pierwsze, stosunek prawny, na podstawie którego przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne kupuje od innego podmiotu (z reguły innego przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego) wodę albo dostarcza hurtowo ścieki innemu podmiotowi, zasadniczo nie podlega ocenie z punktu widzenia przepisów u.z.z.w. Do hurtu nie stosuje się zatem wynikających z u.z.z.w. zasad regulujących prawa i obowiązki przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, jak również zasad regulujących prawa i obowiązki odbiorców usług. Tym samym, to podmioty, które wiąże stosunek hurtu, w oparciu o zasadę swobody umów, powinny uregulować swoje wzajemne prawa i obowiązki, w tym również cenę za zakupioną wodę lub odprowadzone ścieki. 

Po drugie, patrząc z perspektywy podmiotu, który sprzedaje wodę przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu lub odbiera od niego ścieki, nie ma konieczności uzyskania zezwolenia  na świadczenie usług z zakresu hurtowej dostawy wody lub hurtowego odbioru ścieków, tak jak ma to miejsce w przypadku zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków (por. art. 16 u.z.z.w.). Oczywiście przedsiębiorca świadczący usługę hurtowej dostawy wody lub hurtowego odbioru ścieków jest zobowiązany uzyskać zgodnie z Prawem wodnym pozwolenie wodnoprawne odpowiednio na pobór wód lub odprowadzanie ścieków do wód i do ziemi. Niemniej jednak w żadnym wypadku nie jest zobowiązany do uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności z zakresu hurtu od wójta (burmistrza lub prezydenta) gminy, na teren której dostarcza wodę w sposób hurtowy lub z terenu której hurtowo odbiera ścieki. Hurt jest zatem niezależnym od zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków rodzajem działalności gospodarczej, a zarazem nie jest elementem zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. 

Po trzecie, skoro do hurtu nie stosuje się przepisów u.z.z.w., lecz przepisy Kodeksu cywilnego, to również ustalanie cen za hurtową dostawę wody lub hurtowy odbiór ścieków nie podlega ocenie według przepisów u.z.z.w., a w konsekwencji również rozporządzenia taryfowego. Cena za hurtową dostawę wody lub hurtowy odbiór ścieków nie jest ceną taryfową, a tym samym nie podlega również zatwierdzeniu przez organ regulacyjny, tj. Państwowe Gospodarstwo Wody Polskie. Jak wspomniano powyżej, cena powinna być kształtowana przez strony umowy hurtowej dostawy wody lub hurtowego odbioru ścieków. Warto w tym miejscu od razu zasygnalizować, że ustalona przez strony cena ma bezpośrednie przełożenie na proces kalkulowania taryf przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, które kupuje wodę hurtowo lub w sposób hurtowy odprowadza ścieki. Koszty korzystania z usług hurtowych (a więc w praktyce  ustalona przez strony cena), o czym przesądza § 6 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia taryfowego, stanowią bowiem koszt taryfowy, na podstawie które przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ustala niezbędne przychody na potrzeby obliczenia cen i stawek opłat planowanych na 3 lata obowiązywania taryfy. 

Podsumowując, w dużym skrócie można powiedzieć, że hurt jest wyłączony spod regulacji u.z.z.w. i jako taki stanowi odrębny rodzaj działalności. Teoretycznie, należy również stwierdzić, że jest to działalność czysto komercyjna, a zarazem konkurencyjna. Nie można jednak zapominać, że w rzeczywistości hurt najczęściej zachodzi pomiędzy dwoma przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi, które funkcjonują na sąsiadujących ze sobą obszarach. To zaś oznacza, że przedsiębiorstwo będące hurtowym dostawcą wody lub hurtowym odbiorcą ścieków zasadniczo działa w warunkach naturalnego monopolu, co w znaczący sposób wpływa na swobodę kształtowania ceny. Innymi słowy, strony, co wielokrotnie potwierdzał w swoich decyzjach Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,  nie mogą w sposób dowolny kształtować cen za usługi hurtowe, w szczególności zaś usługodawca nie może w sposób arbitralny narzucać rażąco wysokich cen. Te i inne zagadnienia związane z hurtem będą jednak przedmiotem kolejnych wpisów na blogu.

 

Ostatnie wpisy

Taryfy: co ze skróceniem taryf po okresie obowiązywania?

Analizy prawne

Mimo istotnej zmiany w polityce organów regulacyjnych na przestrzeni ostatnich miesięcy, cały...

14-03-2024

Czytaj więcej

Awaria instalacji wodociągowej - co z rozliczeniem za ścieki?

Orzecznictwo

Najczęściej spotykanymi w praktyce rozliczeń za wodę i ścieki są spory dotyczące ustalenia...

08-03-2024

Czytaj więcej

Ścieki przemysłowe - pozwolenie wodnoprawne warunkiem zawarcia umowy

Orzecznictwo

Przedsiębiorstwo wodociągowo–kanalizacyjne może uzależnić zawarcie umowy na odprowadzanie ścieków przemysłowych od uzyskania...

05-03-2024

Czytaj więcej