Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych w opublikowanej niedawno opinii stwierdził, że nie ma podstaw prawnych do pozyskiwania przez wójtów (burmistrzów, prezydentów) od przedsiębiorstw wod-kan danych osobowych w zakresie ilości zużytej wody w celu kontroli przestrzegania przez mieszkańców obowiązków związanych z pozbywaniem się nieczystości ciekłych.
Opinia Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych
Opinia Prezesa UODO (link do opinii tutaj) dotyczyła uprawnień wójtów (burmistrzów, prezydentów) w zakresie nadzoru nad realizacją przez właścicieli nieruchomości obowiązku utrzymania czystości i porządku, a konkretnie obowiązku gromadzenia nieczystości ciekłych w zbiornikach bezodpływowych (tzw. szambach). Włodarze gmin, realizując swoje obowiązki nadzorcze, rozważali bowiem możliwość zbiorczego pozyskiwana od przedsiębiorstw wod-kan danych osobowych odbiorców usług, w tym informacji o ilości zużytej wody, aby w ten sposób ustalić, czy właściciel nieruchomości w należyty sposób realizuje obowiązek gromadzenia i pozbywania się nieczystości ciekłych.
Pozyskanie danych osobowych przez podmiot realizujący zadania publiczne powinno wynikać z przepisów prawa odnoszących się do zadań tego podmiotu.
Przetwarzanie danych osobowych przez podmioty realizujące zadania publiczne
Analizując możliwość pozyskiwania przez gminy danych osobowych bezpośrednio od przedsiębiorstw wod-kan, Prezes UODO słusznie zauważył, że pozyskanie danych osobowych przez podmiot realizujący zadania publiczne powinno wynikać z przepisów prawa odnoszących się do zadań tego podmiotu. Warto w tym kontekście dodać, że zgodnie z motywem 45 preambuły RODO:
„Jeżeli przetwarzanie odbywa się w celu wypełnienia obowiązku prawnego, któremu podlega administrator, lub jeżeli jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej, podstawę przetwarzania powinno stanowić prawo Unii lub prawo państwa członkowskiego. (..) Prawo Unii lub prawo państwa członkowskiego powinno określać także cel przetwarzania.” (odzwierciedleniem tego motywu są natomiast art.6 ust. 1 lit. c. i e. u ust. 3 RODO).
Brak podstawy do zbiorczego przekazania danych w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
Kontynuując swoje rozważania, Prezes UODO wskazał, że ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wprost reguluje to, w jaki sposób należy udokumentować korzystanie z usług podmiotów opróżniających zbiorniki bezodpływowe i transportujących nieczystości ciekłe. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach:
„Właściciele nieruchomości, którzy pozbywają się z terenu nieruchomości nieczystości ciekłych, oraz właściciele nieruchomości, którzy nie są obowiązani do ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz gminy, wykonując obowiązek określony w art. 5 ust. 1 pkt 3b, są obowiązani do udokumentowania w formie umowy korzystania z usług wykonywanych przez:
1) gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę posiadającego zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych lub
2) gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanego do rejestru działalności regulowanej, o którym mowa w art. 9b ust. 2
- przez okazanie takich umów i dowodów uiszczania opłat za te usługi.”
Idąc dalej, Prezes UODO nadmienił, że zgodnie z art. 6 ust. 1 ww. ustawy, rada gminy może określić, w drodze uchwały, w zależności od lokalnych warunków, inne sposoby udokumentowania wykonania omawianych obowiązków.
Przekazanie danych osobowych w toku indywidualnego postępowania
To co wydaje się jednak najistotniejsze, to powiązanie przez Prezesa UODO ww. regulacji ze sposobem nakładania opłat na osoby, które nie zawarły stosownych umów. Ustawa przewiduje bowiem, że po przeprowadzeniu, na podstawie art. 6 ust. 5a i art. 9u ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz art. 379 i art. 380 Prawa ochrony środowiska, kontroli w zakresie posiadania umów o opróżnianie zbiorników bezodpływowych oraz dowodów uiszczania opłat za takie usługi wójt (burmistrz, prezydent), w drodze decyzji, ustala m.in. obowiązek uiszczania opłat za opróżnianie zbiorników bezodpływowych, jak również wysokość i terminy uiszczania opłat.
Co istotne, wójt (burmistrz, prezydent), któremu w tym zakresie przysługują uprawnienia organu podatkowego, ustala opłaty za opróżnianie zbiorników bezodpływowych na podstawie przepisów działu III Ordynacji podatkowej. I tutaj właśnie pojawia się kluczowy przepis, który finalnie umożliwia włodarzowi gminy pozyskanie od przedsiębiorstwa wod-kan danych o zużyciu wody na konkretnej nieruchomości. Chodzi bowiem o art. 82 § 1 pkt1 1 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym:
„Osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do sporządzania i przekazywania informacji:
1) na sporządzone na piśmie żądanie organu podatkowego - o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę;”
Powyższy przepis Ordynacji podatkowej nie pozostawia wątpliwości, że w toku indywidualnego postępowania, prowadzonego względem konkretnej osoby, wójt może się zwrócić do przedsiębiorstwa wod-kan z żądaniem wskazania ilości wody dostarczonej oznaczonemu odbiorcy usług. Informacja ta bowiem dotyczy zdarzenia wynikającego z zawartej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzenie ścieków i – co oczywiste – ma wpływ na wysokość opłaty za opróżnianie zbiornika (zobowiązania podatkowego).
Podsumowując powyższe należy wyraźnie podkreślić dwie kwestie.
Po pierwsze, wójt (burmistrz, prezydent) nie może bez wyraźnej podstawy prawnej realizować swoich obowiązków nadzorczych wynikających z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w oparciu o zbiór danych osobowych pozyskanych od przedsiębiorstwa wod-kan. Jak słusznie bowiem zauważył Prezes UODO, przepisy ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach nie przewidują możliwości zbiorczego pozyskiwania danych osobowych z innych źródeł niż od właściciela nieruchomości.
Po drugie, brak możliwości zbiorczego pozyskiwania danych osobowych w zakresie zużycia wody od przedsiębiorstw wod-kan nie oznacza, że wójt (burmistrz, prezydent) jest pozbawiony realnych możliwości ustalenia ilości wytworzonych i gromadzonych na terenie nieruchomości nieczystości ciekłych. Przyznanie wójtowi uprawnień organu podatkowego w zakresie ustalania opłat za opróżnianie zbiorników bezodpływowych i odesłanie do stosowania przepisów Ordynacji podatkowej oznacza, że wójt w toku – co wymaga podkreślenia – indywidualnego postępowania dotyczącego wysokości opłat, może uzyskać od przedsiębiorstwa wod-kan dane dotyczące zużycia wody przez konkretnego odbiorcę usług.
