Problematyka ustalania opłat za odprowadzanie wód opadowych lub roztopowych towarzyszy nam od momentu wejścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, zawartej w wyroku z dnia 3 listopada 2021 r., w przypadku ustalenia opłaty za odprowadzanie wód opadowych lub roztopowych kluczowe jest to, aby określona cena była w łatwy sposób weryfikowalna. Tym samym w akcie organu gminy ustalającej taką cenę należy również określić sposób jej ustalenia oraz wykazać, że przyjęta cena jest efektem określonej kalkulacji. Tylko w takim przypadku można bowiem zapewnić rynkowość i współmierność ceny.
W omawianej sprawie prezydent miasta (jako organ wykonawczy gminy) wydał zarządzenie w sprawie ustalenia cen za usługę odprowadzania wód opadowych i roztopowych do kanalizacji na podstawie art. 4 ust. 2 w związku z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. Akt został opublikowany w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielopolskiego. Zarządzenie zostało zaskarżone, ze wskazaniem m.in. na fakt, iż określenie ceny jednostkowej za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych w odniesieniu do ilości odprowadzonych wód opadowych, przy jednoczesnym zastosowaniu kryterium powierzchniowego (cena odnosi się do wody odprowadzonej z określonej powierzchni) jest wewnętrznie sprzeczne i niewykonalne. Ponadto skarżący wskazał, że w świetle przepisów, niedopuszczalne jest zróżnicowanie cen jednostkowych za wykonanie usługi użyteczności publicznej w zależności od rodzaju powierzchni, z których odprowadzane są wody opadowe, bo nie wpływa to na zakres świadczonej usługi. Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpatrując sprawę postanowił, że skarga nie jest zasadna. Twierdzenia tego nie podzielił jednak Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt I GSK 639/21).
W kontekście zasad ustalania wysokości cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej NSA wskazał, że gdy cena jest ustalana samodzielnie przez jednostkę samorządu terytorialnego, a ustalenie wysokości opłaty lub ceny nie wiąże się z prostą kalkulacją, prawodawca lokalny powinien w swoim akcie zawrzeć regulację wskazującą sposób ustalania cen i opłat.
NSA: zagwarantowanie weryfikowalności przyjętej przez organ stanowiący ceny za przedmiotowe usługi jest możliwe wyłącznie jeżeli w akcie prawa miejscowego zostanie uregulowany sposób ustalenia tej ceny, co ma miejsce w sytuacji, gdy jest ona efektem określonej kalkulacji. Tylko w takim przypadku można zapewnić weryfikowalność ceny i sprawdzić, czy jest ona rynkowa i ekwiwalentna.
Z argumentacji NSA można zatem wyciągnąć wniosek, że aby uchwała (bądź zarządzenie organu wykonawczego gminy) określająca ceny i opłaty za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej, wydana na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2 u.g.k. była zgodna z prawem, to powinna ona określać cenę oraz sposób jej wyliczenia, a nadto wskazywać jasno na sposób wyliczenia (algorytm ustalenia) ostatecznej należności w oparciu o tę właśnie cenę.
Naczelny Sąd Administracyjny mocno bowiem akcentuje różnice pomiędzy cenami uiszczanymi na rzecz jednostek komunalnych a daninami publicznymi. Odmiennie do cen, daniny nie muszą być w żadnym stopniu ekwiwalentne. Z tego też powodu w przypadku cen zasadne jest aby w akcie prawnym znalazło się nie tylko uregulowanie wysokości ceny, ale obowiązkowo także wskazanie sposobu jej ustalenia. Ostateczna należność adresata aktu jest bowiem wypadkową ceny oraz najczęściej ilościowego ujęcia świadczonej usługi.
Podkreślić jednak warto, że Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił uwagę, że w opisywanej sprawie, nie kwestionowano możliwości wydania na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2 u.g.k. uchwały w sprawie ustalenia ceny za usługę odprowadzania wód opadowych i roztopowych do kanalizacji, co powoduje, że NSA nie był władny do wypowiedzenia się w tej kwestii. Przedmiotowy wyrok nie wyjaśnia zatem dogłębnie wszystkich wątpliwości powstających na tle wyżej wskazanego przepisu.
