Problematyka ustalania opłat za odprowadzanie wód opadowych lub roztopowych do kanalizacji towarzyszy nam od momentu wejścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne. Dyskusyjny w orzecznictwie okazał się charakter takich należności. Jak się jednak wydaje, Naczelny Sąd Administracyjny zakończył spór w tym zakresie.

29 października 2020 r. Rada Miejska Opola podjęła uchwałę w sprawie ustalenia wysokości ceny za usługę odprowadzania wód opadowych lub roztopowych. Na skutek skargi mieszkańca miasta, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu wyrokiem z dnia 27 maja 2021 roku (sygn. akt: I SA/Op 72/21) stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały. WSA uznał, że wprowadzona uchwałą opłata stanowi daninę publiczną, a rada gminy nie miała podstaw prawnych do jej ustalenia. Sąd nie odnalazł ich ani w ustawie o samorządzie gminnym, ani też w ustawie o gospodarce komunalnej czy też innych przepisach szczególnych.

Organ uchwałodawczy miasta złożył skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wyrokiem z dnia 22 listopada 2022 roku (sygn. akt: III OSK 5837/21) NSA uchylił zaskarżone rozstrzygnięcie sądu I instancji, dokonując odmienne oceny charakteru należności ustalonej przez radę. Sąd ten uznał, że opłata za odprowadzanie tzw. deszczówki jest formą wynagrodzenia za usługi o charakterze użyteczności publicznej, a nie daniną publiczną.

W uzasadnieniu orzeczenia czytamy, że: „Trafna jest (…) konstatacja skarżącej kasacyjnie Rady, że nie można zaprzeczyć, aby odprowadzanie wód opadowych i roztopowych nie stanowiło zadania własnego gminy o charakterze użyteczności publicznej, a więc usługi zaspokajającej potrzeby o charakterze zbiorowym, świadczonej w sposób oparty na majątku publicznym, w sposób ciągły i celem zaspokojenia potrzeb zbiorowości bez możliwości wyboru dostawcy tej usługi. (…) Prawodawca lokalny został zatem upoważniony do wprowadzenia opłaty, która – wbrew stanowisku Sądu Wojewódzkiego - nie stanowi daniny publicznej, ale jest formą odpłatności za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego.”.

W konsekwencji takich ustaleń NSA potwierdził również, że wysokość opłaty za odprowadzanie wód opadowych lub roztopowych może być ustalana przez organy stanowiące gmin w uchwałach wydawanych na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej. 

Odnotowania wymagają zapatrywania NSA w zakresie kształtu takiej uchwały. Sąd zwrócił bowiem uwagę, że na radzie gminy ciąży obowiązek uregulowania sposobu ustalenia (wyliczenia) stosowanej ceny za deszczówkę tak, aby była ona weryfikowalna pod kątem tego, czy ma charakter rynkowy i ekwiwalentny. Wymóg ten wyraźnie odróżnia opłaty tego rodzaju od danin publicznych.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie może mieć zastosowania jakakolwiek kalkulacja poza aktem prawa miejscowego, czyli na etapie podpisywania umowy cywilnoprawnej. Zarówno opłata (sposób jej ustalenia) oraz cena (sposób jej ustalenia) muszą być kompleksowo uregulowane w akcie prawa miejscowego. Dopiero na podstawie tak skonstruowanego aktu prawa miejscowego wyznaczającego cenę za usługę oraz sposób obliczenia opłaty, można rozważać podpisanie umowy cywilnoprawnej będącej podstawą prawną świadczenia usług komunalnych konkretnemu podmiotowi.”.

Komentowane orzeczenie należy ocenić pozytywnie, zwłaszcza w kontekście dotychczasowych rozbieżności w orzecznictwie. Jest to kolejne rozstrzygnięcie NSA potwierdzające kwalifikację opłaty za odprowadzenie wód opadowych lub roztopowych do kanalizacji jako wynagrodzenia za usługi o charakterze użyteczności publicznej. O pierwszym takim wyroku pisaliśmy zresztą już w lutym 2022 r. w artykule pt. „Gminy ustalą jednak opłaty za deszczówkę?”

Końcowo wspomnieć trzeba, że choć wysokość wynagrodzenia za deszczówkę jest ustalona jednostronnie w formie publicznoprawnej – uchwałą stanowiącą akt prawa miejscowego i wydawaną na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej, to nie zmienia to jej charakteru. Wynagrodzenie jest pobierane w zamian za świadczone usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej. Sposób ustalania cen i sposobu ich obliczania jest wyłącznie bezpośrednią konsekwencją wymogu powszechnej dostępności usług, o szczególnym charakterze użyteczności publicznej, jakim bez wątpienia jest odprowadzanie tzw. deszczówki z nieruchomości systemem kanalizacyjnym.

Sprawa opolskiej uchwały będzie miała dalszy ciąg. Wskutek wyroku NSA, WSA w Opolu ponownie zbada sprawę, gdyż został zobowiązany do zweryfikowania uchwały merytorycznie, pod kątem zgodności jej treści z prawem i spełnienia wyżej opisanych wymogów.

Zuzanna Czeszak

z.czeszak@jerzmanowski.pl

Ostatnie wpisy

Podatek od nieruchomości w zakładzie budżetowym

Orzecznictwo

Zakład budżetowy nie jest zobowiązany do zapłaty podatku od nieruchomości od budowli...

28-03-2024

Czytaj więcej

Opłaty za usługi wodne - nowe wzory oświadczeń

Aktualności

Jak informuje Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie ustawa z dnia 13 lipca 2023...

21-03-2024

Czytaj więcej

SZKOLENIE: Praktyczne aspekty przygotowania i procedowania wniosków o zatwierdzenie…

Aktualności

W odpowiedzi na liczne zapytania w zakresie oferty szkoleniowej związanej z problematyką taryfową...

20-03-2024

Czytaj więcej