Sąd Najwyższy o odpłatnym odprowadzaniu deszczówki

Zdaniem Sądu Najwyższego, z żadnych przepisów prawa nie wynika, by podmioty odprowadzające wody opadowe i roztopowe cudzymi urządzeniami (w tym urządzeniami należącymi do gminy) były w jakichkolwiek okolicznościach zwolnione z obowiązku uiszczenia wynagrodzenia z tego tytułu.

W wyroku z dnia 11 marca 2025 r. (sygn. akt II CSKP 1043/23) Sąd Najwyższy zajął się oceną prawną wzajemnych stosunków między podmiotem bezumownie odprowadzającym do kanalizacji deszczowej wody opadowe i roztopowe, a właścicielem tych urządzeń.

Sprawa dotyczyła roszczeń z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych w okresie między 23 sierpnia 2017 r. a 31 grudnia 2017 r.  a zatem począwszy od momentu, w którym nowa ustawa Prawo wodne oraz znowelizowana uzzw wyłączyły wody opadowe i roztopowe z definicji ścieków i tym samym spowodowały, iż do ustalania cen za odprowadzanie tych wód przestał być właściwy model taryfikacyjny wynikający z uzzw., co spowodowało, iż dotychczas obowiązujące w tym zakresie taryfy przestały być z dnia na dzień, właściwą podstawą rozliczeń (co SN zresztą potwierdził).

Sąd Najwyższy po pierwsze potwierdził, iż odprowadzanie wód opadowych i roztopowych należy uznać za zadanie własne gminy w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, a użyte w tym  przepisie odniesienie do „kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych”, należy rozumieć szerzej niż tylko zakres objęty regulacją uzzw.

Jednocześnie SN podkreślił, że wody opadowe i roztopowe wciąż są elementem ścieków komunalnych w rozumieniu definicji zawartej w art. 2 ustawy branżowej.

Po drugie Sąd Najwyższy zarzucił sądowi I i II instancji, że oddalając powództwo nie wskazały przepisów prawnych, zobowiązujących stronę powodową, jako właściciela urządzeń kanalizacji deszczowej, do bezpłatnego odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Podkreślił również, że ani w ustawie o samorządzie gminnym ani w ustawie o gospodarce komunalnej nie ma takich przepisów.

Warto podkreślić, iż SN w swoim orzeczeniu dostrzegł istnienie normy art. 4 ugk zgodnie z którą, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego albo organy wykonawcze tych jednostek postanawiają o wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego. SN jednakże nie wywiódł z faktu braku podjęcia takiej uchwały wniosku o nieodpłatności usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych, co nakazuje krytycznie spojrzeć na wnioski płynące z wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z 19 lutego 2021 r. (sygn. akt: VII Ga 510/20) oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 lutego 2021 r. (sygn. akt: I AGa 234/19), w których sądy te przyjęły, iż brak takiej uchwały jest równoznaczny z nieodpłatnym charakterem usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych.

Konkludując SN stwierdził, iż skoro strona pozwana będąc zobowiązana do odprowadzania wód opadowych i roztopowych ze swoich nieruchomości w taki sposób, aby nie kierować ich na tereny sąsiednie oraz drogi publiczne, i nie mając własnych urządzeń kanalizacyjnych, korzystała z urządzeń kanalizacji deszczowej (jako urządzeń użyteczności publicznej), stanowiących własność strony powodowej, która z kolei nie była zobowiązana normatywnie do bezpłatnego przyjmowania do tych urządzeń tego rodzaju wód ze szczelnych powierzchni pozwanej, to wobec braku regulacji szczególnej należało w kwestii odpłatności za tego rodzaju usługi odwołać się do przepisów ogólnych, czyli do kodeksu cywilnego.

Co ciekawe, w zakresie zastosowania do opisanego stanu faktycznego reguł ogólnych k.c. Sąd Najwyższy przyjął, iż podmiot odprowadzający wody opadowe i roztopowe nie korzysta z usług właściciela urządzeń (zakwalifikowanych przez SN do kategorii urządzeń przesyłowych w rozumieniu art. 49 § 1 k.c.) ale, że był po prostu posiadaczem zależnym tych urządzeń w rozumieniu art. 336 k.c.. W konsekwencji SN zwrócił uwagę, że właściwą podstawą ustalenia wynagrodzenia powinny być przepisy o rozliczeniu z tytułu korzystania z cudzej rzeczy zawarte w art. 224 – 226 k.c. oraz 230 k.c.

Sąd wskazał, iż podstawą ustalenia wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy powinna być zatem kwota, którą posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi tej rzeczy, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie, tj. gdyby oddał rzecz w odpłatne używanie na podstawie najmu, dzierżawy lub innego stosunku prawnego. W razie gdy ścisłe udowodnienie żądania jest niemożliwe lub znacznie utrudnione, sąd może zasądzić odpowiednią sumę według swojej oceny (art. 322 k.p.c.).