Niski czynsz dzierżawny nadużyciem prawa podatkowego?

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 29 kwietnia 2025 toku (sygn. akt I FSK 2461/21), kolejny raz przypomniał, że fiskus ma prawo odmówić wydania interpretacji podatkowej, jeśli istnieją przesłanki sugerujące, że głównym celem danej czynności może być uzyskanie korzyści podatkowej, a nie realne prowadzenie działalności gospodarczej. Sprawa dotyczyła gminy, która planowała sfinansować budowę infrastruktury kanalizacyjnej, a następnie oddać ją w dzierżawę spółce zewnętrznej.

W stanie faktycznym sprawy, miesięczny czynsz dzierżawny miał wynosić jedynie 1.000 zł. Samorząd argumentował, że inwestycja będzie wykorzystywana w całości do działalności opodatkowanej VAT, co – jego zdaniem – dawało prawo do pełnego odliczenia podatku naliczonego. W opinii gminy niska stawka czynszu była uzasadniona długoterminowym charakterem inwestycji oraz planowanym wieloletnim okresem użytkowania infrastruktury przez dzierżawcę.

Co na to Fiskus?

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał jednak, że czynsz jest zbyt niski w porównaniu do nakładów inwestycyjnych. Według organu podatkowego, taka konstrukcja transakcji może wskazywać na próbę obejścia przepisów ustawy o VAT, a konkretnie – na nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 ust. 5 tej ustawy.

W konsekwencji organ odmówił wydania interpretacji indywidualnej, powołując się na przesłanki sugerujące, że głównym celem planowanej dzierżawy było uzyskanie prawa do odliczenia VAT, a nie rzeczywisty obrót gospodarczy.

Sądy: nie trzeba udowadniać nadużycia – wystarczy uzasadnione przypuszczenie

Stanowisko organu podatkowego potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, który orzekł, że samo „uzasadnione przypuszczenie nadużycia” uprawnia fiskusa do odmowy wydania interpretacji. W tej sprawie nie było konieczne przedstawienie niepodważalnych dowodów nadużycia – wystarczyło racjonalne podejrzenie, że mechanizm transakcji służy głównie uzyskaniu korzyści podatkowej.

To samo stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny. NSA podkreślił, że dysproporcja pomiędzy wartością inwestycji (około 3 mln zł) a wysokością miesięcznego czynszu (1 tys. zł) oznacza, że inwestycja mogłaby się zwrócić dopiero po kilkuset latach, co podważa gospodarczy sens przedsięwzięcia.

Wnioski

Orzeczenie to pokazuje, że organy podatkowe coraz częściej i bardziej stanowczo sięgają po narzędzia przeciwdziałania nadużyciom. Przedsięwzięcia inwestycyjne, które nie wykazują realnej rynkowej logiki – nawet jeśli formalnie wpisują się w przepisy – mogą zostać zakwestionowane, jeżeli ich celem jest jedynie stworzenie prawa do odliczenia VAT.

Strony planowanych transakcji powinny zatem zwrócić szczególną uwagę na odpowiednie ukształtowanie relacji gospodarczych, aby nie budzić podejrzeń o działania mające na celu wyłącznie uzyskanie korzyści podatkowych. W praktyce bowiem odmowa wydania interpretacji oznacza brak ochrony podatkowej transakcji a w konsekwencji duże prawdopodobieństwo odmowy zwrotu podatku VAT.