Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 16 kwietnia 2020 r. (sygn. akt I GSK 514/20), potwierdził, iż bieg 45-dniowego terminu, o którym mowa w art. 24c ust. 1 uzzw, a zatem terminu na wydanie decyzji w sprawie zatwierdzenia taryfy albo odmowy jej zatwierdzenia, rozpoczyna się dopiero z chwilą złożenia przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne kompletnego wniosku taryfowego. 

Jest to o tyle istotne, iż zgodnie z art. 24f ust. 2 uzzw, jeżeli organ regulacyjny nie wyda decyzji we wskazanym terminie, taryfa wchodzi w życie po upływie 120 dni od dnia doręczenia jej projektu organowi regulacyjnemu wraz z wnioskiem o zatwierdzenie (milczące załatwienie sprawy). 

Pogląd NSA od strony prawnej należy uznać za słuszny. 

Rozpatrując jednak całokształt regulacji uzzw i rozporządzenia taryfowego, nie sposób nie zauważyć, iż ten kierunek wykładni otwiera drogę do potencjalnego, nieuzasadnionego wydłużania postępowań taryfowych. Niestety dotychczasowa praktyka potwierdza te obawy, czyniąc iluzoryczną wprowadzoną do uzzw gwarancję, iż w razie 45 dniowej bezczynności organu regulacyjnego sprawa o zatwierdzenie taryfy zostaje załatwiona w sposób milczący, zgodnie z wnioskiem przedsiębiorstwa. 

Po pierwsze, należy zauważyć, iż kształt wniosku taryfowego określony przepisami uzzw i rozporządzenia taryfowego jest delikatnie rzecz ujmując daleki od doskonałości. Choć elementy wniosku są enumeratywnie wskazane w ustawie i  rozporządzeniu taryfowym, to już zakres informacji który winien być ujęty w poszczególnych dokumentach jest dyskusyjny. Najlepszym przykładem jest kształt tabel kalkulacyjnych. Zarówno przedstawiciele branży, jak i organów regulacyjnych są zgodni co do tego, iż rodzaj danych i sposób ich prezentacji, a także wzajemne relacje między tabelami, nie pozwalają de facto na realną weryfikację zasadności wniosku na ich podstawie. Taki stan, siłą rzeczy, otwiera dyskusję co do tego, jakich danych i jak zaprezentowanych ma prawo żądać RZGW od przedsiębiorstwa w celu potwierdzenia zgodności taryf z zasadami określonymi w § 3 rozporządzenia taryfowego. 

Po drugie, ustawa nie przewiduje terminu w jakim organ regulacyjny zobowiązany jest dokonać wstępnej weryfikacji przedłożonego wniosku i wezwać przedsiębiorstwo do ewentualnych uzupełnień. Choć z orzecznictwa wynika, iż uczynić to winien bezzwłocznie, to w praktyce wezwania takie są wystosowywane dopiero po kilku tygodniach, co automatycznie wydłuża realny termin trwania procedury taryfowej, nawet, jeśli wezwania dotyczą uchybień sticte formalnych nie wpływających na możliwość oceny zasadności wniosku (np. brak poświadczenia oryginalności przedłożonych dokumentów). 

Po trzecie, uzzw nie nakazuje organowi wprost sformułowania wszelkich wątpliwości już w pierwszym wezwaniu do uzupełnienia wniosku (choć w sposób oczywisty wynika oczywiście z ogólnych reguł prowadzenia postępowania administracyjnego), co jak pokazuje praktyka, prowadzi w niektórych postępowaniach do tego, iż organy dopiero w kolejnych wezwaniach żądają informacji lub dokumentów, których żądać mogły od przedsiębiorstwa już wcześniej. To również automatycznie wydłuża postępowanie taryfowe.

Oczywiście próbując bronić się przed taką praktyką można powołać się na art. 12 § 1 kpa, zgodnie z którym organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia, jednakże w sprawach taryfowych bardzo łatwo przeciwstawić tej normie zasadę wynikająca z kolei z art. 7 Kpa wymagającą by organ podjął wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Po czwarte wreszcie, warto zauważyć, jakie elementy w ramach postępowania taryfowego podlegają badaniu przez RZGW. Zgodnie z art. 24c ust. 1 uzzw organ regulacyjny:

  • ocenia projekt taryfy oraz uzasadnienie pod względem zgodności z przepisami uzzw oraz ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne,
  • analizuje zmiany warunków ekonomicznych wykonywania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne działalności gospodarczej, w tym marżę zysku oraz 
  • weryfikuje wskazane przez przedsiębiorstwo koszty pod względem celowości ich ponoszenia w celu zapewnienia ochrony interesów odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen.

A zatem mamy do czynienia zarówno z elementami co do zasady obiektywnie weryfikowalnymi jak i wieloma takimi, które są bardzo ocenne i mają de facto charakter pozaprawny, ekonomiczny czy wręcz społeczny. 

Taki stan rzeczy powoduje, iż w ramy postępowania taryfowego wpisana jest pewna niedookreśloność, dająca organowi przewagę w relacjach z przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym. Dla przykładu, czy wzrost cen za ścieki o 25% zdeterminowany wyłącznie kosztami modernizacji oczyszczalni ścieków jest akceptowalny, czy nie, czy podwyżki płac dla załogi o 10% są celowe, czy marża zysku na poziomie powyżej 5% jest właściwa, czy można ująć we wniosku wzrost kosztów energii elektrycznej, który zgodnie z ustawą ma być w przyszłości zrekompensowany przez państwo, ale rekompensowany nie jest (w 2019 r. organy regulacyjne odmawiały prawa ujęcia tego kosztu jako wpływającego na podwyżki cen)? 

W zasadzie w każdym postępowaniu taryfowym pojawiają się takie dylematy, a organy oceniają je zwykle kierując się przede wszystkim ochroną interesów odbiorców usług przed wzrostem cen i to nie tylko przed wzrostem nieuzasadnionym, jak to wynika z przepisów prawa. 

W efekcie trwa wielomiesięczna wymiana pism między przedsiębiorstwem i organem, a w skrajnych wypadkach kilkukrotne procedowanie tego samego wniosku przez właściwe RZGW po decyzjach Prezesa Wód Polskich uchylających pierwsze decyzje o odmowie zatwierdzenia taryf (najlepszym przykładem są postępowania, które zostały zainicjowane jeszcze w marcu 2018 r. i trwają do dziś). 

Przedłużające się postępowania taryfowe, to oczywiście straty dla przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, które nie znajdują w cenach i stawkach opłat ekwiwalentu rzeczywiście ponoszonych kosztów, a w dalszej perspektywie ograniczenie przez nie inwestycji, czy podnoszenia poziomu usług dla klientów. 

Wydaje się niestety, iż organy regulacyjne otrzymują kolejne wytyczne dotyczące rozbudowywania zapytań uzupełniających kierowanych do przedsiębiorstw w toku postępowań taryfowych, często jawnie nie znajdujących podstaw prawnych, bardzo ogólnych lub nawiązujących wyłącznie do aspektów pozaprawnych. 

Jak dla przykładu przedsiębiorstwa aktualnie procedujące wnioski o skrócenie czasu obowiązywania taryf mają zareagować na zamieszczany przez organy regulacyjne w ostatnich tygodniach w wezwaniach postulat by powstrzymać się z podwyżką taryfowych cen i stawek opłat w związku z sytuacją epidemiologiczną? Albo jaka jest podstawa oczekiwania, iż przedsiębiorstwo przekaże organowi kalkulację kosztów w formie aktywnych tabel wraz z formułami obliczeniowymi?

Aktualny sposób prowadzenia postępowań taryfowych oraz zakres dokumentów i informacji dodatkowych, uzupełniających, których żądają organy regulacyjne prowadzi do jednego smutnego zarówno dla przedsiębiorstw jak i samych organów regulacyjnych wniosku. 

Bez zmiany przepisów rozporządzenia taryfowego i praktyki działania organów, ale i maksymalnej profesjonalizacji sposobu przygotowywania wniosków taryfowych przez same przedsiębiorstwa, jak również ścisłej, naprawdę partnerskiej współpracy wszystkich zaangażowanych w postępowania stron, czeka nas w 2021 r. całkowity paraliż postępowań taryfowych. 

Już dzisiaj w niektórych RZGW postępowania taryfowe trwają wiele miesięcy. Co się zatem stanie, gdy organy (wciąż w wydziałach taryfowych dysponujące coraz bardziej profesjonalnymi, ale zaledwie kilkuosobowymi zespołami) będą procedowały nie kilka, czy kilkanaście wniosków o skrócenie czasu obowiązywania taryf (gdzie zasada milczącego załatwienia sprawy nie obowiązuje), a kilkaset „regularnych” wniosków taryfowych równocześnie?

Do początku kampanii taryfowej zostało mniej więcej pół roku. Nie da się ukryć, że na zainicjowanie ewentualnych zmian legislacyjnych to już ostatni dzwonek. 

Ostatnie wpisy

Taryfy: co ze skróceniem taryf po okresie obowiązywania?

Analizy prawne

Mimo istotnej zmiany w polityce organów regulacyjnych na przestrzeni ostatnich miesięcy, cały...

14-03-2024

Czytaj więcej

Awaria instalacji wodociągowej - co z rozliczeniem za ścieki?

Orzecznictwo

Najczęściej spotykanymi w praktyce rozliczeń za wodę i ścieki są spory dotyczące ustalenia...

08-03-2024

Czytaj więcej

Ścieki przemysłowe - pozwolenie wodnoprawne warunkiem zawarcia umowy

Orzecznictwo

Przedsiębiorstwo wodociągowo–kanalizacyjne może uzależnić zawarcie umowy na odprowadzanie ścieków przemysłowych od uzyskania...

05-03-2024

Czytaj więcej