Aktualnie wszystkie przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne muszą stosować się do zasad wydawania warunków przyłączenia określonych w art. 19a u.z.z.w. W praktyce pojawiły się próby zmiany tych zasad w regulaminach dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Takie rozwiązania zostały jednak ocenione przez sądy negatywnie.
Jak wspominaliśmy w artykule pt. „Warunki przyłączenia - niedostosowanie regulaminu przez radę nie zwolni z przestrzegania przepisów ustawy”, zasady wydawania warunków przyłączenia określone w art. 19a u.z.z.w. są wiążące dla przedsiębiorstw również wtedy, gdy właściwa rada gminy nie dokonała jeszcze stosownych zmian w regulaminie bądź zmiany te są niezgodne z ustawą. Wątpliwości interpretacyjne do dziś wiążą się z praktyką modyfikowania lub uzupełnienia regulacji ustawowej w zakresie sporządzenia i rozpoznania wniosku o wydanie warunków przyłączenia do sieci.
Zgodnie z brzmieniem przepisów, wniosek o wydanie warunków przyłączenia do sieci zawiera co najmniej:
- imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby podmiotu ubiegającego się o przyłączenie do sieci;
- wskazanie lokalizacji nieruchomości lub obiektu, który ma zostać przyłączony do sieci, w tym jego adres i numer działki ewidencyjnej, na której się znajduje;
- informacje o przeznaczeniu i sposobie wykorzystywania nieruchomości lub obiektu, który ma zostać przyłączony do sieci;
- określenie dobowego zapotrzebowania na wodę z podziałem na wodę do celów bytowych, technologicznych, przeciwpożarowych oraz innych, z uwzględnieniem przepływów średniodobowych i maksymalnych godzinowych oraz wielkości ładunku zanieczyszczeń;
- określenie ilości i jakości odprowadzanych ścieków z podziałem na ścieki bytowe i przemysłowe;
- plan zabudowy lub szkic sytuacyjny, określający usytuowanie przyłącza w stosunku do istniejącej sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej oraz innych obiektów i sieci uzbrojenia terenu.
Wnioskodawca, który chce uzyskać warunki przyłączenia do sieci musi złożyć wniosek, który będzie zawierał co najmniej wszystkie wyżej wymienione elementy (minimalna treść wniosku). Analogicznie, przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, jest obowiązane do rozpoznania wniosku, który zawiera wszystkie wyżej wymienione elementy. Jednocześnie nic nie stoi na przeszkodzie, aby wnioskodawca zawarł dodatkowe informacje lub załączniki do wniosku.
Nie można jednak z takiego brzmienia przepisów wywodzić uprawnienia rad gmin lub przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych do dowolnego modyfikowania zakresu żądanych danych i wewnętrznego określania sposobu procedowania z wnioskiem.
Nie można również znaleźć przekonującego uzasadnienia dla modyfikacji przez radę gminy ustawowo określonego terminu na wydanie warunków przyłączenia do sieci (21 dni w przypadku budynków mieszkalnych jednorodzinnych, w tym znajdujących się w zabudowie zagrodowej oraz 45 dni w pozostałych przypadkach), który ulega odpowiedniemu wydłużeniu o okresy wskazane w art. 19a ust. 5 u.z.z.w. i może zostać przedłużony, w konkretnym przypadku, w trybie art. 19a ust. 2 u.z.z.w.
Wyżej wskazane zapatrywania prezentowaliśmy w trakcie prowadzonych przez nas szkoleń jeszcze przed wejściem w życie nowy zasad wydawania waurnków przyłączenia do sieci. Analiza najnowszego orzecznictwa sądów administracyjnych wydanego na tle kontroli legalności regulaminów dostarczania wody i odprowadzania ścieków zdaje się jednoznacznie potwierdzać te wnioski.
W wyroku z dnia 27 maja 2021 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu (wyrok WSA w Poznaniu z 27.05.2021 r., III SA/Po 485/21) stwierdził nieważność regulaminu m.in. z tego względu, że rada gminy dokonała niedopuszczalnej w ocenie sądu modyfikacji warunków składania i rozpatrywania wniosków o wydanie warunków przyłączenia. W analizowanym regulaminie wprowadzono dodatkowe warunki formalne wniosku (obowiązek wskazania numeru księgi wieczystej przyłączanej nieruchomości, wskazanie planowanego terminu rozpoczęcia poboru wody lub dostarczania ścieków, dołączenie dwóch egzemplarzy aktualnej mapy zasadniczej w skali 1:500 lub 1:1000 oraz dokumentu potwierdzającego tytuł prawny do nieruchomości) oraz postanowiono, że warunki przyłączenia do sieci zostaną wydane w terminie do 30 dni od dnia wpływu wniosku. Jak podkreślił sąd:
„Nie może zatem [rada gminy- przypis własny] wprowadzać dodatkowych, poza wymienionymi w art. 19a ust. 4 ustawy, warunków formalnych wniosku o wydanie warunków przyłączenia do sieci. Zawarte w tym przepisie wyrażenie co najmniej oznacza zaś jedynie, że wnioskodawca może we wniosku zamieścić również inne informacje lub załączyć dokumenty w tym przepisie niewymienione.”
Na temat wydawania warunków przyłączenia do sieci pośrednio wypowiedział się również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, w wyroku z dnia 15 lipca 2021 roku (wyrok WSA w Białymstoku z 15.07.2021 r., II SA/Bk 438/21). Również w tym wypadku sąd stwierdził nieważność regulaminu w całości, m.in. z uwagi na nałożenie pozaustawowych obowiązków na wnioskodawcę występującego o warunki przyłączenia. Rada gminy przewidziała w regulaminie obowiązki w postaci dołączenia do wniosku dodatkowych dokumentów (dokumentu potwierdzającego tytuł prawny do nieruchomości oraz mapy sytuacyjno-wysokościowej) oraz uzgodnienia dokumentacji technicznej i sposobu prowadzenia prac zmierzających do przyłączenia nieruchomości do sieci przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego wbrew przepisom Prawa budowlanego. Wprowadziła również niezgodny z ustawą termin na wydanie warunków (30 dni, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – 60 dni).
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w nieprawomocnym wyroku z 19 stycznia 2022 roku (wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 19.01.2022, II SA/Go 961/21) ocenił jako niezgodne z prawem również postanowienia regulaminu, które nakazywałyby wnioskodawcy m.in. dołączać do wniosku informacje o rodzaju instalacji i urządzeń służących do odbioru usług, wskazywać planowany termin rozpoczęcia poboru wody lub odprowadzania ścieków, a w przypadku, gdy wniosek składany jest przez osobę prawną, załączać odpis z właściwego rejestru wskazujący na sposób reprezentacji danego podmiotu. Za podstawę nieważności regulaminu przyjęto również obowiązek uiszczania opłat za wydanie warunków przyłączenia do sieci, pomimo wskazania w regulaminie, że opłata będzie ekwiwalentem realnie poniesionych kosztów wystawienia przez przedsiębiorstwo dokumentu. W uzasadnieniu orzeczenia sąd wskazał, że:
„Regulacja ta ma charakter wyczerpujący [art. 19a u.z.z.w. – przypis własny]. Wskazując zakres zagadnień, które mogą być objęte regulaminem, ustawodawca w skonstruowaniu delegacji ustawowej posłużył się sformułowaniem "regulamin określa", co oznacza, że treść tego regulaminu musi bezwzględnie odpowiadać zakresowi delegacji ustawowej. Przyjęta enumeracja pozytywna kwestii przekazanych do określenia regulaminem sprzeciwia się umieszczaniu zapisów, których przedmiot wykracza poza katalog spraw poddanych kompetencji prawodawczej rady gminy. Tym samym odstępstwa od katalogu sformułowanego w tym przepisie przesądzają o naruszeniu przepisu upoważniającego, jak i konstytucyjnej zasady praworządności w zakresie legalności aktu prawa miejscowego, co stanowi istotne naruszenie prawa, którego skutkiem jest stwierdzenie jego nieważności w całości bądź w części.”.
Obowiązek uzgadniania dokumentacji technicznej i sposobu prowadzenia prac zmierzających do przyłączenia nieruchomości do sieci przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego nałożony na odbiorców usług w regulaminie negatywnie ocenił również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z dnia 20 stycznia 2022 roku (wyrok WSA w Olsztynie z 20.01.2022 r., II SA/Ol 931/21).
W wyroku z 2 stycznia 2022 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim (wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 20.01.2022 r., II SA/Go 1032/21) zwrócił uwagę, że poza brakiem kompetencji rady gminy do nakładania na odbiorców usług obowiązków spełnienia dodatkowych wymogów formalnych wniosku o wydanie warunków przyłączenia, regulamin nie może również przewidywać możliwości odmowy wydania warunków w razie ich niespełnienia. Innymi słowy sąd podkreślił brak możliwości określenia w regulaminie dodatkowych przesłanek odmowy wydania warunków przyłączenia nieznanych regulacji u.z.z.w. Jak wskazano w uzasadnieniu do wyroku:
„(…) przedsiębiorstwo nie posiada uprawnień do odmowy wydania warunków przyłączenia z powodu nieuzupełnienia braków formalnych wniosku o przyłączenie nieruchomości do sieci. W takiej sytuacji ustawodawca przewidział jedynie w art. 19a ust. 5 u.z.z.w. regulację niewliczania do terminów przewidzianych w art. 19a ust. 1 i 2 terminów na uzupełnienie wniosku o wydanie warunków przyłączenia do sieci. Gmina nie ma natomiast kompetencji do określenia przesłanek negatywnych, tzn. odmowy przyłączenia nieruchomości do sieci czy odmowy wydania warunków technicznych przyłączenia do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej.”
Mając na uwadze jednoznaczne wyroki sądów administracyjnych, rady gmin powinny z dużą ostrożnością podchodzić do zakresu upoważnienia ustawowego wynikającego dla nich z art. 19a u.z.z.w.
Z perspektywy przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych powyższe rozstrzygnięcia również mają duże znaczenie. W razie bowiem zaistnienia sporu przed organem regulacyjnym lub sądem z podmiotem ubiegającym się o przyłączenie sieci, w przypadku, gdy podstawą niewydania warunków przyłączenia do sieci byłoby niezałączenie do wniosku dokumentów lub informacji niewskazanych wprost w art. 19a ust. 4 u.z.z.w., bądź inne warunki formalne określone w regulaminie z naruszeniem zakresu upoważnienia ustawowego rady gminy, przedsiębiorstwo powinno liczyć się z negatywnym dla niego wynikiem postępowania.
