Przygotowując się do rozpoczęcia kolejnej kampanii taryfowej przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne powinny rozpocząć pracę od ustalenia rzeczywistego obszaru, na którym świadczą swoje usługi i zweryfikowania czy posiadają wszelkie wymagane prawem zezwolenia. Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy, najczęściej realizowanym przez należące do gminy przedsiębiorstwo wodociągowo – kanalizacyjne. Przy tym realizacja zadania zwykle ogranicza się do obszaru danej gminy i w tym zakresie przedsiębiorstwo (o ile działa w formie spółki) posiada stosowne zezwolenie na prowadzenie działalności wodociągowo-kanalizacyjnej. Jednakże ustawa dopuszcza także wspólne wykonywanie w/w zadań przez gminy poprzez przystępowanie do związków międzygminnych lub zawieranie stosownych porozumień, które prowadzą do scedowania zadań na inny podmiot (gminę albo związek). Jednocześnie ustawa nie przewiduje szczegółowych zasad odnoszących się do wspólnego wykonywania zadania w ramach związku lub porozumienia międzygminnego, co piętrzy trudności.
Obie instytucje służące przekazaniu publicznoprawnych kompetencji organów gminy uregulowane zostały w ustawie o samorządzie gminnym. Wedle brzmienia art. 74 ust. 1 i 2 ustawy, gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Gmina wykonująca zadania publiczne objęte porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania. Natomiast wedle art. 64 ust. 1 u.s.g. w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne. Co zatem istotne, gmina uczestnicząca w związku międzygminnym lub przekazująca swoje kompetencje poprzez zawarcie porozumienia międzygminnego wyzbywa się swoich praw i obowiązków związanych z wykonywaniem zadań przekazanych związkowi lub innej jednostce samorządu terytorialnego, czyli przestaje w ogóle być kompetentną do działania w tym obszarze.
Powyższe regulacje są bardzo skąpe oraz nie odpowiadają lokalnym potrzebom i uwarunkowaniom działalności wodociągowo-kanalizacyjnej. Niejednokrotnie gminy przekazują częściowo swoje kompetencje w zakresie działalności wodociągowo-kanalizacyjnej na rzecz związków międzygminnych lub (na mocy porozumień) na rzecz innych gmin, jednakże praktyka przedmiotowego lub geograficznego dzielenia tego zadania wydaje się być sprzeczna z aktualnie obowiązującymi przepisami prawa. W szczególności wykładnia art. 3 ust. 1 u.z.z.w. prowadzi do wniosku, iż nie jest prawidłowe przekazanie na rzecz związku międzygminnego jedynie działalności wodociągowej albo kanalizacyjnej, zawarcie z sąsiednią gminą porozumienia dotyczącego obsługi kilku miejscowości leżących na pograniczu jednostek, albo przekazanie odpowiednio na rzecz organów gminy wskazanej w porozumieniu albo organów związku międzygminnego jedynie wybranych kompetencji wskazanych z u.z.z.w. Wedle ustawy zbiorowe zaopatrzenie w wodę lub zbiorowe odprowadzanie ścieków jest jednym, nierozłącznym zadaniem własnym gminy, który w drodze wyjątku może być realizowane poprzez inne jednostki.
Mimo, że podział powyższego zadania nie jest dopuszczalny w świetle obecnie obowiązujących przepisów u.s.g. i u.z.zw., wydaje się, iż wprowadzenie takiej możliwości przez prawodawcę jest tym czego gminom, przedsiębiorstwom wodociągowo-kanalizacyjnym, a przede wszystkim mieszkańcom, rzeczywiście potrzeba. Kwestie te szczegółowo omówiliśmy w artykule pt. "Problematyczne związki i porozumienia".
Abstrahując od powyższego, na uwagę zasługuje jeszcze jedna istotna kwestia. W przypadku przyjęcia nieprawidłowego modelu podziału geograficznego zadania w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków w praktyce zdarza się, że gmina przejmująca zadanie na mocy porozumienia międzygminnego - a właściwie realizujące za nią to zadanie przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne - zapomina o konieczności dopełnienia wszystkich formalności.
Często okazuje się, że co prawda doszło do zawarcia porozumienia międzygminnego, ale przedsiębiorstwo obsługujące niewielką grupę odbiorców z terenu gminy sąsiedniej nie posiada zezwolenia na prowadzenie tam działalności wodociągowo-kanalizacyjnej. Przedsiębiorstwom niejednokrotnie umyka, że dotychczasowe pozwolenie wydane przez wójta lub burmistrza z jego obszaru nie obejmuje swym zakresem prowadzenia działalności tuż za miedzą na rzecz chociażby kilku nowych odbiorców usług. De facto dochodzi wtedy do sytuacji prowadzenia działalności bez zezwolenia. Jak wybrnąć z takiej sytuacji?
Pierwsza możliwość to zmiana zezwolenia (uzyskanie nowej decyzji administracyjnej, obejmującej swym zakresem także obszar gminy, co do której doszło do przekazania kompetencji). Natomiast drugim sposobem wyjścia z takiej sytuacji może być rezygnacja z wadliwie skonstruowanego porozumienia międzygminnego i obsługa odbiorców z sąsiedniej gminy w ramach umowy o hurtową sprzedaż wody lub hurtowe odprowadzanie ścieków zawartej z właściwym dla tych odbiorców przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym. W takim wypadku odbiorcy zza miedzy przestają być bezpośrednimi klientami (kontrahentami) przedsiębiorstwa, które z uwagi na techniczne uwarunkowania dostarcza im wodę lub odprowadza z terenu ich nieruchomości ścieki.
Uporządkowanie analizowanych kwestii jest istotne w świetle konstruowania nowych taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków.
Obsługa odbiorców usług z sąsiedniej gminy w ramach porozumienia międzygminnego, nawet gdy jest to stosunkowo niewielka grupa klientów, może stanowić podstawę dla wyodrębnienia grupy taryfowej. Ponadto uporządkowanie kwestii związanych z faktycznym obszarem prowadzenia działalności wodociągowo-kanalizacyjnej i przekazaniem uprawniających do tego kompetencji między jednostkami samorządu terytorialnego wpłynie na prawidłowe ustalenie stron postępowania o zatwierdzenie taryfy. Warto pamiętać, że obok przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego - działającego w formie spółki - w postępowaniu o zatwierdzenie taryf udział bierze także właściwy (kompetentny) wójt, burmistrz lub prezydent miasta (art. 24c ust. 6 u.z.z.w.). Natomiast w przypadku scedowania zadań z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na związek międzygminny albo gminę wskazaną w porozumieniu, przymiot strony przysługuje zarządowi związku albo organowi wykonawczemu gminy wskazanej w porozumieniu, a nie przedstawicielom poszczególnych gmin przekazujących zadanie.